Uislamu unatufundisha kuwa wokovu unapatikana kupitia kumwabudu Mungu peke yake. Mtu lazima amwamini Mungu na afuate amri Zake. Huu ni ujumbe ule ule uliofundishwa na Manabii wote wakiwemo Musa na Yesu. Kuna Mmoja tu anayestahili kuabudiwa. Mungu mmoja, peke yake bila washirika, wana, au mabinti. Wokovu na kwa hivyo furaha ya milele inaweza kupatikana kwa ibada ya kweli.

Kwa kuongezea Uislamu unatufundisha kuwa wanadamu huzaliwa bila dhambi na kiasili wana mwelekeo wa kumwabudu Mungu peke yake (bila waombezi wowote). Ili kudumisha hali hii ya kutokuwa na dhambi mwanadamu lazima afuate tu amri za Mungu na ajitahidi kuishi katika maisha ya haki. Ikiwa mtu ataangukia kwenye dhambi, kinachotakiwa ni toba ya kweli ikifuatiwa na kutafuta msamaha wa Mungu. Mtu anapotenda dhambi yeye hujisukuma mbali na huruma ya Mungu, hata hivyo toba ya kweli inamrudisha mtu kwa Mungu.

Wokovu ni neno lenye nguvu ambalo kamusi hufafanua kama kitendo cha uhifadhi au ukombozi kutoka kwa uharibifu, shida, au uovu. Kitheolojia ni uokoaji wa kiroho kutokana na dhambi na matokeo yake. Mahususi zaidi, kwenyeUkristo inahusishwa na ukombozi na upatanisho wa Yesu. Wokovu katika Uislamu ni dhana tofauti sana. Ingawa inatoa ukombozi kutokana na moto wa kuzimu, inakataa pia kanuni zingine za kimsingi za Ukristo na inasema wazi kwamba wokovu unapatikana tu kwa kujitiisha kwa Mungu aliye mwingi wa rehema.

“Ambao humkumbuka Mwenyezi Mungu wakiwa wima na wakikaa kitako na wakilala, na hufikiri kuumbwa Mbingu na Ardhi, wakisema: Mola wetu Mlezi! Hukuviumba hivi bure. Subhanaka, Umetakasika! Basi tukinge na adhabu ya Moto. ” (Kurani 3:191)

Kulingana na mafundisho ya Kikristo, wanadamu wanachukuliwa kuwa wapotovu na wenye dhambi. Mafundisho ya dhambi ya asili inasema kwamba wanadamu wamezaliwa tayari wamechafuliwa na dhambi ya Adamu na kwa hivyo wamejitenga na Mungu, na wanahitaji mkombozi. Uislamu kwa upande mwingine hukataa kwa haki dhana ya Kikristo ya dhambi ya asili na wazo ya kuwa wanadamu wamezaliwa wakiwa wenye dhambi.

Kwa Wazo la kuwa watoto wachanga wasio na hatia au watoto wana dhambi wazo hili ni la kipumbavu kwa muumini ambaye anajua Uislamu linahusisha msamaha wa asili sio dhambi ya asili. Binadamu, kulingana na Uislamu huzaliwa katika hali ya usafi, bila dhambi na kwa kawaida wamewekewa kumwabudu na kumsifu Mungu. Ila, wanadamu pia hupewa hiari na kwa hivyo wana uwezo wa kufanya makosa na kutenda dhambi; wana uwezo hata wa kutenda uovu mkubwa.

Muda wowote mtu anapotenda dhambi, yeye peke yake ndiye huwajibika kwa dhambi hiyo. Kila mtu anajibika kwa matendo yake mwenyewe. Kwa hivyo, hakuna mwanadamu aliyewahi kuishi anayehusika na makosa yaliyofanywa na Adamu na Hawa. Mungu anasema katika Quran:

“Na mbebaji habebi mzigo wa mwingine. ” (Kurani 35:18)

Adamu na Hawa walifanya makosa, walitubu kwa dhati, na Mungu kwa hekima yake isiyo na kipimo aliwasamehe. Wanadamu hawajahukumiwa kuadhibiwa, kizazi baada ya kizazi. Dhambi za baba hazitembelewi juu ya wana.

“Basi wakaula wote wawili, na uchi wao ukawadhihirikia na wakaanza kujibandika majani ya Bustani. Na Adam akamuasi Mola wake Mlezi, na akapotea njia. Kisha Mola wake Mlezi akamteuwa, naye akamkubalia toba yake, naye akamwongoa. ” (Kurani 20:121-122)

Zaidi ya yote Uislamu unatufundisha kwamba Mungu ni msamehevu zaidi, na ataendelea kusamehe, kila wakati. Sehemu ya kuwa mwanadamu ni wa kufanya makosa. Wakati mwingine makosa hufanywa bila kufikiri au nia mbaya, lakini wakati mwingine tunatenda dhambi na kujua kwa makusudi na kuwatendea wengine vibaya. Kwa hivyo kama wanadamu, tunahitaji msamaha kila wakati.

Maisha ya ulimwengu huu yamejaa majaribu na dhiki, hata hivyo Mungu hakuwaacha wanadamu kwenye mitihani hii. Mungu aliwapatia wanadamu akili na uwezo wa kufanya uchaguzi na maamuzi. Mungu pia alitupa maneno ya mwongozo. Kama muumba wetu, Yeye anajua vizuri asili yetu na anatamani kutuongoza kwenye njia iliyonyooka ambayo inatuongoza kwenye raha ya milele.

Quran ni ufunuo wa mwisho wa Mungu na inatumika na wanadamu wote; watu wote, sehemu zote, nyakati zote. Katika Quran Mungu hutuhitaji kila mara tugeuke kwake kwa toba na kumwomba msamaha. Hii ndio njia ya wokovu. Huu ndio ukombozi wetu kutokana na uharibifu.

“Na anaye tenda uovu au akajidhulumu nafsi yake, kisha akaomba maghfira kwa Mwenyezi Mungu, atamkuta Mwenyezi Mungu ni Mwingi wa maghfira, Mwenye kurehemu.” (Kurani 4:110)

“Na enyi watu wangu! Muombeni msamaha Mola wenu Mlezi, kisha mtubie kwake. Atakuleteeni mbingu zenye kunyesha mvua ya kumiminika, na atakuzidishieni nguvu juu ya nguvu zenu. Wala msigeuke mkawa wakosefu. ” (Kurani 11:52)

“Sema: Enyi waja wangu walio jidhulumu nafsi zao! Msikate tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu husamehe dhambi zote. Hakika Yeye ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu. ’” (Kurani 39:53)

Quran sio tu kitabu cha mwongozo, ni kitabu cha matumaini. Ndani yake upendo wa Mungu, rehema, na msamaha ni dhahiri na kwa hivyo wanadamu wanakumbushwa kutokata tamaa. Haijalishi ni dhambi gani ambayo mtu anaweza kuwa ameitenda ikiwa atarudi kwa Mungu, na kutafuta msamaha wokovu wake umehakikishwa.

Mtume Muhammad alielezea dhambi kama madoa meusi yanayofunika moyo. Alisema, “ Hakika ikiwa muumini atatenda dhambi, doa jeusi litafunika moyo wake. Ikiwa atatubu, na kuacha dhambi, na kutafuta msamaha kwa ajili yake, moyo wake unakuwa safi tena. Ikiwa ataendelea (badala ya kutubu), doa huongezeka hadi kufunika moyo wake…”[1]

Wokovu katika Uislamu hauhitajiki kwa sababu ya doa la dhambi ya asili. Wokovu unahitajika kwa sababu wanadamu hawajakamilika na wanahitaji msamaha wa Mungu na upendo. Ili kuelewa dhana ya wokovu kwa usahihi lazima tuelewe mada zingine zilizowekwa ndani ya wokovu. Hizi ni, kuelewa umuhimu wa tawheed, au Umoja wa Mungu, na kujua jinsi ya kutubu kwa kweli. Tutazungumzia mada hizi katika makala mbili zifuatazo.

Katika sehemu ya 1 ya mfululizo huu wa 'Wokovu katika Uislamu', tulijifunza kuwa wokovu unapatikana kwa kumwabudu Mungu Mmoja. Tunamwabudu yeye peke yake na tunafuata amri zake. Tulijifunza pia Uislamu hautambui dhana ya dhambi ya asili, kwa hivyo Waislamu wanaamini kuwa watu wote huzaliwa bila dhambi. Katika nakala ifuatayo tutajadili dhana ya Kikristo ya kafara, ambayo, Yesu kufa kwa dhambi za wanadamu, na tutagundua kuwa dhana hii imekataliwa kabisa na Uislamu. Wokovu katika Uislamu ni kupitia tawheed, monotheazimu .

Tawheed ni neno la Kiarabu ambalo linamaanisha umoja, na tunapozungumza juu ya tawheed kuhusiana na Mungu inamaanisha kutambua na kuthibitisha umoja wa Mungu. Ni imani ya kuwa Mungu ni Mmoja, bila mshirika au jamaa. Hakuna mungu anayestahiki kuabudiwa kwa haki ila Mwenyezi Mungu, na huu ndio msingi wa Uislamu. Kukiri imani kama hiyo pamoja na imani ya kuwa Muhammad ni mjumbe wake ndiyo inayomfanya mtu kuwa Muislamu. Kuamini tawheed kiuhakika ndio kunahakikisha wokovu.

“Sema: Yeye Mwenyezi Mungu ni wa pekee, Allah-us-Samad ( Mwenyezi Mungu Mkusudiwa (kwa haja zote), Hakuzaa wala hakuzaliwa;Wala hana anaye fanana naye hata mmoja.” (Kurani 112)

“Hakika Mimi ndiye Mwenyezi Mungu. Hapana mungu ila Mimi tu. Basi niabudu Mimi...” (Kurani 20:14)

“Yeye ndiye Muumbaji wa mbingu na ardhi bila ya ruwaza. Itakuwaje awe na mwana naye hakuwa na mke? Naye ndiye aliye umba kila kitu. Naye ni Mwenye kujua kila kitu. La ilaha illa Huwa (hakuna aliye na haki ya kuabudiwa isipokuwa Yeye),Huyo ndiye Allah, Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wenu, hapana mungu ila Yeye, Muumba wa kila kitu. Basi muabuduni Yeye tu. Naye ni Mtegemewa wa kila kitu. Huyo ndiye Allah, Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wenu, hapana mungu ila Yeye, Muumba wa kila kitu. Basi muabuduni Yeye tu. Naye ni Mtegemewa wa kila kitu. ”” (Kurani 6:101-103)

Waislamu humwabudu Mungu peke yake bila waombezi wowote, Yeye hana washirika, jamaa, mwana, binti, au msaidizi. Ibada inaelekezwa kwa Mungu tu, kwa kuwa Yeye ndiye pekee anayestahili kuabudiwa. Hakuna kitu kikubwa kuliko Mungu.

Imani ya Kikristo ya kuwa Yesu ni mwana wa Mungu au Mungu mwenyewe ni kinyume kabisa na tawheed. Dhana ya Utatu, Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu pia imekataliwa kabisa na Uislamu. Wazo la kuwa Yesu alihukumiwa (au kuokoa roho zetu) kwa kufa ni wazo linalokinzana kabisa na imani ya Kiisilamu.

“Enyi Watu wa Kitabu! Msipite kiasi katika dini yenu, wala msimseme Mwenyezi Mungu ila kwa lilio kweli. Hakika Masihi Isa mwana wa Maryamu ni Mtume wa Mwenyezi Mungu, na neno lake tu alilo mpelekea Maryamu, na ni roho iliyo toka kwake. Basi Muaminini Mwenyezi Mungu na Mitume wake. Wala msiseme: Utatu. Komeni! Itakuwa kheri kwenu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mungu mmoja tu. Ametukuka Yeye na kuwa na mwana. Ni vyake Yeye vyote viliomo katika mbingu na katika ardhi. Na Mwenyezi Mungu ni Mtegemewa wa kutosha.” (Kurani 4:171)

Wazo la Yesu kufa msalabani ni kiini cha imani ya Kikristo. Inawakilisha kusadiki kwamba Yesu alikufa kwa ajili ya dhambi za wanadamu. Kwa maneno mengine dhambi za mtu ‘zimelipiwa’ na Yesu, na mtu yuko huru kufanya apendavyo, kwani mwisho atapata wokovu kwa kumwamini Yesu. Hii imekataliwa kabisa katika Uislamu.

Hakuna haja ya Mungu, au hata Mtume wa Mungu kujitoa muhanga kwa ajili ya dhambi za wanadamu ili anunue msamaha. Uislamu unakataa maoni haya kabisa. Msingi wa Uislamu unategemea kujua kwa hakika kwamba hakuna kitu kinachopaswa kuabudiwa isipokuwa Mungu peke yake. Msamaha unatoka kwa Mungu Pekee na wa Kweli; kwa hivyo, wakati mtu anatafuta msamaha, lazima aelekee kwa Mungu kwa unyenyekevu na majuto ya kweli na aombe msamaha, akiahidi kutorudia dhambi hiyo. Hapo ndipo tu dhambi zitasamehewa na Mungu Mwenyezi.

Uislamu unafundisha kwamba Yesu hakuja kuhukumiwa kwaajili ya dhambi za wanadamu; badala yake, kusudi lake lilikuwa kuthibitisha ujumbe wa Manabii waliopita kabla yake.

“.. hakuna mungu ila Mwenyezi Mungu tu, na hakika Mwenyezi Mungu…” (Kurani 3:62)

Imani ya Kiislamu juu ya kusulubiwa na kifo cha Yesu iko wazi. Hakufa kufidia dhambi za wanadamu. Kulikuwa na njama ya kumsulubisha Yesu lakini haikufanikiwa; hakufa bali alipaa mbinguni. Katika siku za mwisho zinazoelekea Siku ya Hukumu, Yesu atarudi ulimwenguni na ataendelea kueneza imani ya Umoja wa Mungu. Quran inatuambia kwamba Siku ya hukumu Yesu atakanusha kuwaomba watu wamuabudu yeye badala ya, au pamoja na Mungu.

“Na pale Mwenyezi Mungu atakapo sema: Ewe Isa bin Maryamu! Ati wewe uliwaambia watu: Nifanyeni mimi na mama yangu kuwa ni miungu badala ya Mwenyezi Mungu? (Na Isa) atasema: Subhanaka, Wewe umetakasika! Hainifalii mimi kusema ambayo si haki yangu. Ikiwa nilisema basi bila ya shaka umekwisha yajua. Wewe unayajua yaliyo ndani ya nafsi yangu, lakini mimi siyajui yaliyo katika nafsi yako. Hakika Wewe ndiye Mjuzi mkubwa wa yaliyo fichikana.Sikuwaambia lolote ila uliyo niamrisha, nayo ni: Muabuduni Mwenyezi Mungu, Mola wangu Mlezi na Mola wenu Mlezi. Na mimi nilikuwa shahidi juu yao nilipo kuwa nao. Na ulipo nifisha ukawa Wewe ndiye Muangalizi juu yao. Na Wewe ni shahidi juu ya kila kitu. ” (Kurani 5:116-117)

Mungu anatuambia katika Kurani kwamba kuna dhambi moja tu isiyosameheka, na hiyo ni ikiwa mtu atakufa akiwa amemshirikisha Mungu na hakutubu kabla ya kifo chake.

“Hakika Mwenyezi Mungu hasamehe kushirikishwa, na husamehe yaliyo duni ya hilo kwa amtakaye. Na anaye mshirikisha Mwenyezi Mungu basi hakika amezua dhambi kubwa.” (Kurani 4:48)

Katika mila yake Mtume Muhammad, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, alitutaarifu kuwa Mungu alisema, “Mimi ni wa Kujitosheleza, sihitaji kuwa na mshirika. Kwa hivyo yeye anayefanya kitendo kwa ajili ya mwingine, na vile vile mimi, nitakataa kitendo hicho Kwangu kwa aliyenishirikisha na Mimi ”.[1]

Ila, hata dhambi kubwa ya kumshirikisha Mungu inaweza kusamehewa ikiwa mtu atamgeukia Mungu kwa dhati na kwa toba kamili.

“Na hakika Mimi ni Mwingi wa Kusamehe kwa anaye tubia, na akaamini, na akatenda mema, tena akaongoka. (mpaka kufa kwake). ” (Kurani 20:82)

“Waambie wale walio kufuru: Wakikoma watasamehewa yaliyo kwisha pita. Na wakiyarudia basi imekwisha pita mifano ya wa zamani.” (Kurani 8:38)

Kila mwanadamu anaweza kupata wokovu kwa kumuabudu Mungu Mmoja. Kukaa katika uhusiano na Mungu na kutubu makosa na dhambi ndio njia ya wokovu. Katika nakala inayofuata, tutazungumza juu ya kanuni ya toba.

Njia ya wokovu ni kupitia imani hakika ya kuwa kuna Mungu Mmoja tu na kuwa Yeye ni Msamehevu na Mwenye kurehemu. Uislamu unasema bila kujibakiza kuwa hakuna dhana ya dhambi ya asili na kwamba Mungu haitaji kafara ya damu ili kuwasamehe wanadamu kwa dhambi zao na makosa yao.

“ Sema: Enyi waja wangu ambao wamedhulumu nafsi zao (kwa kufanya maasiya)! Msikate tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu husamehe dhambi zote. Hakika Yeye ni Msamehevu, Mwenye kurehemu. ” (kurani 39:53)

Kufanya makosa, kupungukiwa katika utii wetu kwa Mungu, kusahau, na kutenda dhambi zote ni sehemu za asili zisizo kamilika za wanadamu. Hakuna mwanadamu aliye huru na dhambi, bila kujali jinsi tunavyoonekana kuwa wazuri na kila mwanadamu anahitaji msamaha wa Mungu. Mtume Muhammad, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, alikuwa akijua jambo hili wakati akipozungumza na mashahaba zake.

“Kwa Yeye ambaye nafsi yangu iko mkononi mwake, ikiwa haukufanya dhambi Mungu angekuondoa na kuleta watu ambao wangefanya dhambi kisha wakaomba msamaha.”[1]

“Kila mwana wa Adamu anatenda dhambi na bora ya wale wanaotenda dhambi ni wale wanaotubu.”[2]

Sisi sote ni dhaifu, sote tunafanya dhambi, na sote tunahitaji kusamehewa. Tuna uhitaji wa kiasili wa kujisikia karibu na Mungu na Mungu katika hekima yake isiyo na kipimo ametufanyia njia ya msamaha iwe rahisi. Mtume Muhammad mwenyewe alipata furaha kuu iliyotokana na kujisikia "sawa" na Mola wake. Alisema, “Kwa Mungu, natafuta msamaha wa Mungu na ninamgeukia kwa toba zaidi ya mara sabini kila siku.”[3]

Mungu, Muumbaji anawajua wanadamu kikamilifu, Anajua kutokamilika kwetu na mapungufu yetu, na kwa hivyo ameamuru toba kwetu na akaacha mlango wa toba umefunguliwa mpaka jua litakapotokea magharibi (karibu na Siku ya Hukumu).

“Na rejeeni kwa Mola wenu Mlezi, na silimuni kwake, kabla ya kukujieni adhabu. Kisha hapo hamtanusuriwa.” (Kurani 39:54)

“ Enyi mlio amini! Tubuni kwa Mwenyezi Mungu toba iliyo ya kweli! Asaa Mola wenu Mlezi akakufutieni maovu yenu na akakuingizeni katika Pepo zipitazo mito kati yake(Peponi)…”(Kurani 66:8)

“Na tubuni nyote kwa Mwenyezi Mungu, enyi Waumini, ili mpate kufanikiwa.” (Kurani 24:31)

Toba ni rahisi ni kumgeukia Mungu na kutafuta rehema na msamaha Wake. Katika saa ya giza au usiku mrefu zaidi, Mungu husubiri wote wamwombe, na watubu kwake.

“Mungu hunyosha mkono wake usiku ili kukubali toba ya yule aliyetenda dhambi wakati wa mchana, na ananyoosha mkono wake mchana ili kukubali toba ya yule aliyetenda usiku, (na hiyo itaendelea) mpaka jua litakapotoka magharibi. ”[4]

Hakuna makosa madogo sana au dhambi kubwa ambayo Mungu hatakuwa na huruma kwa yule anayemwita. Mtume Muhammad, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, alisimulia hadithi ya mtu ambaye dhambi zake zilionekana kuwa kubwa mno kwake hata kutokuwa na tumaini la rehema, lakini Mungu ni mwenye busara na mwenye kusamehe sana. Hata wale ambao maisha yao yanaonekana kuharibika kupita kiasi na kuwa meusi na dhambi, wanapata faraja.

“Kulikuwa na miongoni mwa watu waliokuja kabla yako mtu aliyewaua watu tisini na tisa. Kisha akamuulizia mtu aliye na ufahamu zaidi duniani, na akaelekezwa kwenye ngome, kwa hivyo akaenda kwake, akamwambia kuwa ameua watu tisini na tisa, na akauliza ikiwa anaweza kusamehewa. Mkubwa huyo alisema, 'Hapana,' kwa hivyo akamwua, na hivyo kukamilisha idadi ya watu mia moja. Kisha akamuulizia mtu mwingine mwenye ujuzi zaidi duniani na akaelekezwa kwa msomi. Alimwambia kuwa ameua watu mia moja, na akauliza ikiwa anaweza kusamehewa. Msomi alisema, ‘Ndio, ni nini kinachoweza kukukinga kati yako na toba? Nenda katika mji fulani na fulani, kwa maana ndani yake kuna watu wanaomwabudu Mungu. Nenda ukaabudu pamoja nao, wala usirudi katika mji wako, kwa maana mahali hapa ni pabaya. ” Kwa hivyo yule mtu akaondoka, lakini wakati akiwa katikati, malaika wa kifo alimjia, na malaika wa rehema na malaika wa adhabu walianza kujadili juu yake. Malaika wa rehema walisema: ‘Alikuwa ametubu na alikuwa akimtafuta Mungu.’ Malaika wa adhabu wakasema: ‘Hakufanya jambo lolote jema.’ Malaika aliye na umbo la kibinadamu alikuja kwao, na wakamwuliza aamue jambo hilo. Alisema, "Pima umbali kati ya ardhi hizo mbili (mji wake na mji aliokuwa akielekea), na ambayo ipo karibu zaidi kati ya hizo mbili ndiyo ambayo anamiliki." Kwa hivyo walipima umbali, na wakapata alikuwa karibu na mji ambao alikuwa ameelekea, kwa hivyo malaika wa rehema walimchukua.” [5]

Katika toleo jingine kutoka katika mila ya Mtume Muhammad, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, inasema, mtu huyo alikuwa karibu na mji wa haki kwa urefu wa mkono, kwa hivyo alihesabiwa kati ya watu wa mji huo.[6]

Toba ni muhimu kwa mtu ili aweze kuishi maisha ya amani. Zawadi ya toba ni maisha mazuri ya ukaribu na Mungu na kufunikwa na kuridhika na amani ya akili. Hata hivyo, kuna hali tatu za kutubu. Ambazo ni, kuachana na dhambi hiyo, kujuta milele kuwa umefanya dhambi hiyo na kuazimia kutorudia tena kwenye dhambi. Ikiwa hali hizi tatu zinatimizwa kwa uaminifu basi Mungu atasamehe. Ikiwa dhambi hiyo ilikuwa ni kwa ajili ya haki za mtu mwingine basi kuna hali ya nne. Hiyo ni kurudisha, ikiwezekana kibinadamu, haki zilizochukuliwa.

Rehema na msamaha wa Mungu vyote vinajumuisha kuwa ataendelea kusamehe. Ikiwa mtu ni mkweli, Mungu atamsamehe hadi wakati ambapo sauti ya kifo itafikia kwenye koo.

Msomi mashuhuri wa Kiisilamu Ibn Kathir alisema, “Hakika, wakati tumaini la kuendelea kuishi linapopungua, Malaika wa Kifo hujitokeza kukusanya roho. Nafsi inapofika kooni, na kutolewa hatua kwa hatua, wakati huo hakuna toba inayokubaliwa.”[7]

Toba ya kweli inaashiria njia ya wokovu. Wokovu unapatikana kupitia kwa kumwabudu Mungu kwa dhati. Hakuna Mungu ila Yeye, mwenye nguvu zaidi, mwenye kurehemu, na mwenye kusamehe.[8]