Urahisi, Kueleweka na Kutendeka

Uislamu ni dini isiyo na shaka yoyote. Mafundisho yake ni rahisi na ya kueleweka. Ni huru kutokana na ushirikina na imani zinazokera. Umoja wa Mungu, Utume wa Muhammad, na dhana ya maisha baada ya kifo ni vitu vya msingi vya imani yake. Zinategemea sababu na kueleweka. Mafundisho yote ya Uislamu hutoka katika imani hizo za kimsingi na ni rahisi na ya moja kwa moja. Hakuna uongozi wa makuhani, hakuna vizuizi visivyo na maana, hakuna ibada ngumu au mila.

Kila mtu anaweza kuifikia Kurani moja kwa moja na kutafsiri maagizo yake kwa vitendo. Uislamu humwamsha mwanadamu uwezo wa akili na kumhimiza atumie akili yake. Inamuamuru kuona vitu kwa nuru ya ukweli. Kurani inamshauri kutafuta maarifa na kumwomba Mungu ili kupanua ufahamu wake:

Na sema: Mola wangu Mlezi! Nizidishie ilimu. (Kurani 20: 114)

Pia Mungu amesema:

“Ati watakuwa sawa wale wanao jua na wale wasio jua? Hakika wanao kumbuka ni watu wenye akili.” (Kurani 39: 9)

Imenakiliwa kuwa Mtume, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, alisema kuwa:

“Yule ambae ameondoka nyumbani kwake katika kutafuta maarifa (anatembea) katika njia ya Mungu” (At-Tirmidhi)

na pia,

“Kutafuta maarifa ni jukumu la kila Muislam.” (Ibn Majah na al-Bayhaqi)

Hivi ndivyo Uislamu unavyomtoa mwanadamu katika ulimwengu wa ushirikina na giza na kumuweka katika ulimwengu wa maarifa na nuru.

Tena, Uislamu ni dini ya vitendo na hairuhusu kujishughulisha na nadharia tupu na butu. Inasema kuwa imani sio taaluma tu ya imani, bali ni chemchemi ya maisha. Mwenendo mwema lazima ufuate imani katika Mungu. Dini ni kitu cha kutekelezwa na sio kitu cha kutumiwa kwa midomo tu. Kurani inasema:

“Wale walio amini na wakatenda mema watakuwa na raha na marejeo mazuri.” (Kurani 13: 29)

Mtume alinakiliwa akisema:

“Mungu aikubali imani kama haiakiasi matendo, na hakubali matendo kama hayajathibitisha imani.” (At-Tabarani)

Hivyo unyenyekevu wa Uislam, busara na vitendo ndivyo vinavyoonyesha Uislamu kama dini ya kipekee na ya kweli.

Umoja wa Mwili na Roho

Sifa ya kipekee ya Uislamu ni kwamba haigawanyi maisha katika vitu na roho. Haimaanishi kuyakataa maisha bali kutimiza maisha. Uislamu hauamini katika kujinyima. Haijamkataza mwanadamu kujihusisha na mambo ya kidunia. Inashikilia kuwa mwinuko wa kiroho unapaswa kupatikana kwa kuishi kwa uaminifu katika hali mbaya na msukosuko wa maisha, sio kwa kuukana ulimwengu. Kurani inatushauri tuombe kama ifuatavyo:

“Mola wetu Mlezi, tupe duniani mema, na Akhera mema” (Kurani 2:201)

Lakini katika kutumia anasa za maisha, Uislam unamshauri mwanadamu kuwa na kiasi na kujiepusha na ubadhirifu, Mungu anasema:

“…na kuleni, na kunyweni na wala msifanye ubadhirifu. Kwa hakika Yeye hapendi wanao fanya israfu.” (Kurani 7:31)

Juu ya jambo hili la kiasi, Mtume amesema:

“Angalia kufunga na kufungua (kwa wakati unaofaa) na simama katika sala na ibada (usiku) na ulale, kwa maana mwili wako una haki juu yako, na macho yako yana haki juu yako, na mke wako anadai juu yako, na mtu ambaye anakutembelea ana haki juu yako.”

Hivyo, Uislamu haukubali kujitenga kati ya "mwili" na "maadili," "kawaida" na "roho", na inaamuru mwanadamu atumie nguvu zake zote katika ujenzi wa maisha kwa misingi ya maadili yenye afya. Inamfundisha kuwa nguvu za kimaadili na rasilimali lazima ziunganishwe pamoja na kwamba wokovu wa kiroho unaweza kupatikana kwa kutumia rasilimali za mali kwa faida ya mwanadamu katika huduma ya haki na sio kwa kuishi maisha ya kujinyima au kwa kukimbia changamoto za maisha.

Ulimwengu umeteseka mikononi mwa upande mmoja wa dini na itikadi zingine nyingi. Wengine wameweka mkazo katika upande wa kiroho wa maisha lakini wamepuuza mambo yake ya kimwili na ya kawaida. Wameutazama ulimwengu kama upotovu, udanganyifu, na mtego. Kwa upande mwingine, itikadi za kupenda vitu vya kimwili zimepuuza kabisa upande wa kiroho na wa kimaadili katika maisha na kuupuuza kuwa vya uwongo na vya kufikiria tu. Mitazamo hiyo yote imesababisha uharibifu, kwa kuwa imewaibia wanadamu amani, kuridhika, na utulivu.

Hata hivi leo, usawa unaonyeshwa katika mwelekeo mmoja au mwingine. Mwanasayansi Mfaransa Dkt. De Broglie anasema hivi:

“Hatari inayopatikana katika jamii ya kupenda vitu sana ni kwa jamii hiyo yenyewe; ni ugonjwa ambao unaweza kusababishwa ikiwa maendeleo ya maisha ya kiroho yangeshindwa kutoa usawa unaohitajika.”

Ukristo ulikosea sana, wakati jamii ya sasa ya magharibi, katika demokrasia zake mbalimbali za kibepari za kidunia na ujamaa wa Marxist umekosea kwa upande mwingine. Kulingana na Lord Snell:

“Tumejenga muundo mzuri wa nje, lakini tumepuuza mahitaji muhimu ya utaratibu wa ndani; tumeunda kwa uangalifu, tukapamba na kusafisha nje ya kikombe; lakini ndani imejaa ulafi wa kupita kiasi; tulitumia maarifa na nguvu zetu kwa raha za mwili, lakini tuliacha roho ikizorota.”

Uislamu unatafuta kuweka usawa kati ya mambo haya mawili ya maisha - kimwili na kiroho. Inasemwa kuwa kila kitu ulimwenguni ni kwa ajili ya mwanadamu, lakini mwanadamu aliumbwa kutumikia kusudi kubwa zaidi: kuanzishwa kwa utaratibu mzuri na wa haki ambao utatimiza mapenzi ya Mungu. Mafundisho yake yanahudumia mahitaji ya mwanadamu ya kiroho na ya kidunia. Uislamu unamwamrisha mwanadamu atakase nafsi yake na kurekebisha maisha yake ya kila siku - ya mtu binafsi na ya pamoja - na kuanzisha ukuu wa haki juu ya nguvu na wema juu ya uovu. Kwa hivyo Uislamu unasimama katikati na lengo la kumtengeneza mtu mwenye maadili katika utumishi wa jamii yenye haki.

Uislam, Njia Kamili ya Kuishi

Uislamu sio dini kwa maana ya kawaida na potofu, kwani haifungi wigo wake kwa maisha ya kibinafsi ya mtu. Ni njia kamili ya maisha na iko katika kila uwanja wa uwepo wa mwanadamu. Uislamu hutoa mwongozo katika nyanja zote za maisha - mtu binafsi na jamii, mwili na maadili, uchumi na siasa, sheria na utamaduni, na kitaifa na kimataifa. Kurani inamwamrisha mwanadamu asome Uislamu bila kujizuia na kufuata mwongozo wa Mungu katika maeneo yote ya maisha.

Hivyo, ilikuwa siku mbaya kipindi cha kiwango cha dini kufungwa kutokana na maisha ya kibinafsi ya mwanadamu na jukumu lake la kijamii na kitamaduni lilipunguzwa kuwa si chochote, kama ilivyotokea katika karne hii. Hakuna sababu nyingine yoyote, labda, ambayo imekuwa muhimu zaidi katika kusababisha kupungua kwa dini katika zama za kisasa kuliko kurudi kwake katika uwanja wa maisha ya kibinafsi. Kwa maneno ya mwanafalsafa wa kisasa: "Dini inatuuliza tutenganishe mambo ya Mungu na yale ya Kaisari. Kutenganishwa kwa hukuju hii kati ya hizo mbili kunamaanisha kuwadhalilisha watu wa kidunia na watakatifu ... Dini hiyo haina thamani hata kidogo ikiwa dhamiri ya wafuasi wake haifadhaiki wakati mawingu ya vita yanatutanda sisi wote na mizozo ya viwandani inatishia amani ya kijamii. Dini imepunguza dhamiri ya kijamii ya mwanadamu na unyeti wa maadili kwa kutenganisha mambo ya Mungu na yale ya Kaisari."

Uislamu unalaani kabisa dhana hii ya dini na inasema wazi kuwa malengo yake ni utakaso wa roho na marekebisho na ujenzi wa jamii. Kama tunavyosoma katika Kurani:

“Kwa hakika tuliwatuma Mitume wetu kwa dalili waziwazi, na tukateremsha Kitabu pamoja nao na Mizani, ili watu wasimamie uadilifu, na tumeteremsha chuma chenye nguvu nyingi na manufaa kwa watu, na ili Mwenyezi Mungu amjue anaye mnusuru Yeye na Mitume wake kwa ghaibu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu Mwenye kushinda.” (Kurani 57: 25)

Mungu pia anasema:

“Hapana hukumu ila ya Mwenyezi Mungu tu. Yeye ameamrisha msimuabudu yeyote isipo kuwa Yeye tu. Hiyo ndiyo Dini Iliyo Nyooka. Lakini watu wengi hawajui.” (Kurani 12: 40)

Hivyo hata utafiti mdogo wa mafundisho ya Uislamu unaonyesha kuwa ni njia ya maisha inayofikia yote na haiachi uwanja wowote wa uwepo wa mwanadamu kuwa uwanja wa michezo wa nguvu za uovu.

Usawa baina ya Mtu Binafsi na Jamii

Kipengele kingine cha kipekee cha Uislamu ni kwamba inaweka usawa kati ya mtu binafsi na mjumlisho. Inaamini katika utu wa mtu binafsi na humwajibisha kila mtu binafsi kwa Mungu. Mtume, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, anasema:

“Kila mmoja wenu ni mlezi, na anawajibika kwa kile kilicho chini ya ulinzi wake. Mtawala ni mlezi wa raia wake na anawajibika kwao; mume ni mlezi wa familia yake na anawajibika kwa hiyo familia; mwanamke ni mlinzi wa nyumba ya mumewe na anawajibika nayo, na mtumishi ni mlinzi wa mali ya bwana wake na anawajibika nayo.”

Nilisikia kwa Wanafunzi wa Mungu na nafikiri Mume pia amesema, “ Mwanamume ni mlezi wa mali ya baba na anawajibika nayo, kwa hivyo nyote ni walinzi na mnawajibika kwa kata na vitu vilivyo chini ya uangalizi wenu.” (Saheeh Al-Bukhari, Saheeh Muslim)

Uislamu pia unatoa uhakikisho wa haki za kimsingi za mtu huyo na hairuhusu mtu yeyote kuzichukua. Inafanya maendeleo sahihi ya utu wa mwanadamu kuwa moja ya malengo makuu ya sera yake ya elimu. Haijisajili kwa maoni kwamba mwanadamu lazima apoteze ubinafsi wake katika jamii au katika serikali.

Katika Uislamu, wanadamu wote ni sawa, bila kujali asili, lugha, rangi, au utaifa. Inajielekeza kwa dhamiri ya ubinadamu na inakataza vizuizi vyote vya uwongo vya asili, hadhi, na utajiri. Hakuwezi kukanusha ukweli kwamba vizuizi kama hivyo vimekuwepo na vinaendelea kuwepo leo katika kile kinachoitwa zama za nuru. Uislamu huondoa vizuizi hivi vyote na kutangaza nia ya ubinadamu wote kuwa familia moja ya Mungu.

Uislamu ni wa kimataifa katika mtazamo na haukubali vizuizi na ubaguzi kulingana na rangi, ukoo, damu, au eneo, kama ilivyokuwa kabla ya ujio wa Muhammad. Kwa bahati mbaya, chuki hizi zinabaki zimeenea katika aina tofauti hata katika zama hizi za kisasa. Uislamu unataka kuunganisha jamii yote ya wanadamu chini ya bendera moja. Kwa ulimwengu uliochafuliwa na mashindano ya kitaifa na ugomvi, inawasilisha ujumbe wa maisha na tumaini ya siku zijazo.

Mwanahistoria, A. J. Toynbee, ana mawazo ya kupendeza katika kufanya suala hili. Katika Jaribio la Jamii, anaandika: "Vyanzo viwili vya hatari - moja ni ya kisaikolojia na kimwili - katika uhusiano wa sasa wa baraza hili la ulimwengu, yaani, [wanadamu wa magharibi] na sehemu kubwa katika jamii yetu ya kisasa ya Magharibi ni ufahamu wa asili na pombe; na katika mapambano na kila moja ya haya mabaya, roho ya Uislam na huduma ya kutoa ambayo inaweza kuthibitisha, ikiwa ilikubaliwa, kuwa ya maadili ya hali ya juu na ya kijamii.

Kutoweka kwa ufahamu wa asili baina ya Waislamu ni moja wapo ya mafanikio bora ya maadili ya Uislamu, na katika ulimwengu wa kisasa kuna, kama inavyotokea, hitaji la kulia la uenezaji wa fadhila hii ya Uislamu ... Inawezekana kwamba roho ya Uislamu inaweza kuwa uimarishaji wa wakati unaofaa ambao ungeamua suala hili kwa uvumilivu na amani.

Kwa ubaya wa pombe, ni mbaya kabisa kati ya watu wa zamani katika mikoa ya kitropiki ambayo 'imefunguliwa' na biashara ya Magharibi. Ukweli unabaki kuwa hata hatua za kinga kama za serikali zilizowekwa na mamlaka za nje haziwezi kuikomboa jamii kutoka kwenye uovu wa kijamii isipokuwa hamu ya ukombozi na nia ya kutekeleza hamu hii kwa hatua ya hiari kwa upande wake imeamshwa ndani ya mioyo ya watu wanaohusika. Sasa wasimamizi wa Magharibi, kwa kiwango chochote cha asili ya 'Anglo-Saxon', wametengwa kiroho kutoka kwa jamii zao za 'asili' na 'rangi ' ya mwili ambayo ufahamu wao wa asili huweka; uongofu wa roho za wenyeji ni kazi ambayo uwezo wao hauwezi kutarajiwa kupanua; na wakati huu ambapo Uislamu unaweza kuwa na sehemu ya kimaamuzi.

Katika maeneo haya ya kitropiki hivi karibuni na kwa haraka sana, jamii za Magharibi zimetengeneza ushirikiano wa kiuchumi na kisiasa, kwa pumzi ile ile, uwazi wa kijamii na kiroho.

Hapa, basi, katika siku zijazo, tunaweza kusema athari mbili muhimu ambazo Uislamu unaweza kuzitumia kwa walimwengu wote wa jamii ya Magharibi ambayo imetupa wavu ulimwenguni kote na kukumbatia wanadamu wote; wakati katika siku za usoni zaidi tunaweza kudhani juu ya uwezekano wa michango ya Uislamu kwa udhihirisho mpya wa dini."

Kudumu na Mabadiliko

Vipengele vya kudumu na mabadiliko vinaishi katika jamii ya wanadamu na utamaduni na lazima vibaki hivyo. Itikadi tofauti na mifumo ya kitamaduni imekosea kuegemea sana kuelekea moja au ingine katika jambo hili. Mkazo mkubwa juu ya kudumu hufanya mfumo kuwa mgumu kubadilika na kuendelea, wakati ukosefu wa maadili ya kudumu na vitu visivyobadilika huleta uaminifu wa maadili, kutokuwa na sura, na machafuko.

Kinachohitajika ni usawa kati ya hizi mbili - mfumo ambao wakati huo huo unaweza kuhudumia mahitaji ya kudumu na mabadiliko. Jaji wa Marekani, Bwana Jaji Cardozo, kwa hakika anasema kwamba"hitaji kubwa la wakati wetu ni falsafa ambayo itapatanisha kati ya madai yanayopingana ya utulivu na maendeleo na kutoa kanuni ya ukuaji." Uislamu unawasilisha itikadi, ambayo inakidhi mahitaji ya utulivu na vile vile ya mabadiliko.

Akisi kali inaonyesha kuwa maisha ndani yake yana vitu vya kudumu na mabadiliko - sio ngumu sana na isiyoweza kubadilika kwamba haiwezi kukubali mabadiliko yoyote hata katika maswala ya kina, na sio rahisi kubadilika kwa urahisi hata sifa zake tofauti hazina hulka ya kivyao. Hii inakuwa kutokana na kutazama mchakato wa mabadiliko ya kisaikolojia katika mwili wa mwanadamu, kuwa kila tishu ya mwili hubadilika mara kadhaa katika maisha ya mtu ingawa mtu huyo anabaki vile vile. Majani ya mti, maua, na matunda hubadilika lakini tabia yake haibadiliki. Ni sheria ya maisha kwua vitu vya kudumu na mabadiliko lazima viwepo katika kwa usawa.

Mfumo wa maisha tu ambao unaweza kutoa vitu hivi vyote unaweza kukidhi matakwa yote ya asili ya kibinadamu na mahitaji yote ya jamii ya wanadamu. Shida za kimsingi za maisha zinabaki zile zile katika kila kizazi na tabia ya nchi, lakini njia na njia za kuzitatua pamoja na mbinu za kushughulikia jambo hilo hubadilika na kupita kwa wakati. Uislamu unaleta mazingatio ya mtazamo mpya juu ya shida hii na inajaribu kutatua kwa njia inayoeleweka.

Kurani na Sunnah zina mwongozo wa milele uliotolewa na Mola wa ulimwengu. Mwongozo huu unatoka kwa Mungu, ambaye hana mipaka ya nafasi na wakati na, kwa hivyo, kanuni za tabia ya mtu binafsi na ya kijamii iliyofunuliwa na Yeye inategemea ukweli na ni ya milele. Lakini Mungu amefunua kanuni pana tu na amempa mwanadamu uhuru wa kuzitumia katika kila kizazi kwa njia inayofaa roho na hali za wakati huo. Ni kupitia ijtihad (juhudi za kiakili kufikia ukweli) kwamba watu wa kila kizazi wanajaribu kutekeleza na kutumia mwongozo wa kimungu kwa shida za nyakati zao. Kwa hivyo mwongozo wa kimsingi ni wa asili ya kudumu, wakati njia ya matumizi yake inaweza kubadilika kulingana na mahitaji ya kipekee ya kila kizazi. Ndiyo sababu Uislamu daima unabaki kuwa mpya na wa kisasa kama asubuhi ya kesho.

Nakili iliyokamilika ya mafunzo Imehifadhiwa

Mwisho, ni ukweli kwamba mafundisho ya Uislamu yamehifadhiwa katika hali yake ya asili. Kwa sababu hii, mwongozo wa Mungu unapatikana bila uzushi wa aina yoyote. Kurani ni kitabu kilichofunuliwa na neno la Mungu, ambacho kimekuwepo kwa miaka elfu moja mia nne iliyopita. Bado kinapatikana katika mtindo wake wa asili. Masimulizi ya kina juu ya maisha ya Mtume na mafundisho yake yanapatikana katika hali yake ya asili. Hakuna hata badiliko moja limefanywa katika nakala hii ya kipekee ya kihistoria. Maneno na nakala nzima ya maisha ya Mtume imetolewa kwetu kwa usahihi na ukweli usiokuwa wa kawaida katika kazi za Hadithi na Sirah (Wasifu wa Mtume). Hata wakosoaji kadhaa wasio Waislamu wanakubali ukweli huu wa ufasaha.

Kuna sifa za kipekee za Uislamu ambazo zinathibitisha sifa zake kama dini ya mwanadamu dini ya leo na dini ya kesho. Vipengele hivi vimewavutia mamilioni ya watu zamani na sasa na vimewafanya wathibitishe kuwa Uislamu ni dini ya ukweli na njia sahihi kwa wanadamu. Hakuna shaka kwamba mambo haya yataendelea kuvutia watu zaidi katika siku zijazo. Wanaume wenye mioyo safi na wanaotamani ukweli wataendelea kusema kila wakati:

“Ninathibitisha kuwa hakuna anayestahiki kuabudiwa kwa haki isipokuwa Mungu, kwamba Yeye ni Mmoja, hashirikishi mamlaka Yake na mtu yeyote, na ninathibitisha kuwa Muhammad ni Mtumishi Wake na Nabii Wake.”

Hapa, tungependa kuhitimisha kwa maneno yafuatayo ambayo George Bernard Shaw anaripotiwa kusema:

Nimekuwa nikishikilia dini la Muhammad kwa makadirio ya juu kwa sababu ya uhai wake mzuri. Ni dini pekee, ambayo inaonekana kwangu kuwa na uwezo huo wa kuingiza mabadiliko ya maisha, ambayo inaweza kutokea katika kila kizazi. Nimemsoma - mtu mzuri - na kwa maoni yangu yupo mbali na kuwa Mpinga Kristo, lazima aitwe Mwokozi wa Mwanadamu. Ninaamini kuwa ikiwa mtu kama yeye angechagua kuwa dikteta wa ulimwengu wa sasa, angefanikiwa kutatua shida zake kwa njia ambayo ingeleta amani na furaha inayohitajika. Nimetabiri juu ya imani ya Muhammad kwamba itakubalika Ulaya ya kesho kwani inaanza kukubalika na Ulaya ya leo.